Akvaryum Filtre Rehberi

Akvaryumcular için farklı çeşitte filtreler vardır ve herbirinin kendine göre artıları ve eksileri bulunur. Farklı amaçlar için farklı filtre çeşitleri kullanabilirsiniz. Çoğu akvaryum filtresi üç bölümden oluşur: 

Biyolojik, Mekanik ve Kimyasal.

Biyolojik Filtrasyon: 

Akvaryum filtreleri iki temel bakteri türü için bir üreme alanıdır. Kültür filtreleyen bakteri türü özellikle atıklarla balıkların ürettiği kimyasallar üzerinde çalışır. İlk bakteri türü, balıkların ürettiği potansiyel olarak çok zehirli amonyağı daha az zararlı nitrite dönüştürürken ikinci bakteri türü nitriti daha az zararlı nitratlara indirger.

Mekanik Filtrasyon:

Gözle görülebilir parçacıkları temizleme amaçlı kullanılır.

Kimyasal Filtrasyon: 

Bazı akvaryum filtreleri toplar, tabakalar, süngerler veya kristaller şeklinde aktif karbon ilavesi sağlarlar. Bunun amacı sudaki ilaçları ve ağır metal izlerini kaldırmaktır.

Akvaryum filtreleri, çakıl filtre tepsilerinden, dış filtrelerden, iç filtrelerden, harici "Sump" filtrelerine kadar çeşitli biçimlerdedir. Hepsi de birbirine benzer iş yapar ve hepsi de işe yarar. Hangi filtrenin en iyi seçileceğinin ana kriteri, tankın boyutu ve akvaryum içindeki canlı yoğunluğudur. Şimdi tek tek ucuzdan pahalıya doğru fayda ve sakıncalarından bahsedelim:

A-) Hava ile çalışan filtreler: 

Tankın kenarlarına yerleştirilen veya tabanda duran ve bakterileri tutmak ve büyük pislikleri filtrelemek için filtre maddesi olarak  dolgu veya sünger içeren filtrelerdir. Bu filtrelerin maliyeti oldukça düşüktür. Filtrasyon ilkesi basittir. Suyu bir filtre vasıtasıyla döngüye zorlamak için hava akımını kullanırlar. Bunların kullanım amacı genelde, güçlü akımlara neden olmayan ve küçük yavruları içine sürüklemeyecek bir filtreye ihtiyaç duyduğunuz yavru yetiştiriciliğidir. Ayrıca, diğer filtre türleri için ideal yedek olarak kullanılırlar ve birkaç dakika içinde kurulabilirler. Hatta hava motorunuz varsa bunları kendiniz de hazırlayabilirsiniz.

Dezavantajları: 

1- Düzenli bakım yapılması şarttır. Yoğun akvaryumlarda (ağır yüklü) bu filtreler çok hızlı tıkanabilirler.

2- Ağır filtrasyonla başa çıkamaz. Bu filtreler, dip balıklarının bulunduğu tanklar için çok uygun değildir ve çok hızlı bir şekilde tıkanırlar, destekleyebilecekleri bakteri miktarı sınırlıdır. 

3- Filtreleri çalıştırmak için bir hava pompasına ihtiyacınız var.

B-) Çakıl Filtreleri:

Yukarıdaki özelliklerin hepsini sağlar. En ucuz ve en basit şekilde bakım yapabileceğiniz filtre çeşididir. Yıllar geçtikçe ucuzluğu nedeniyle esnafın ilgi göstermemesi sonucu daha az popüler hale gelmiştir. Satıcılar daha pahalı seçenekler satarak daha fazla para kazanırlar ;)

Dipteki tepside küçük yuvalar yoluyla tankın tabanının tamamı boyunca çakıl, su çeker ve temizlenen suyu, hava taşı veya bir güç kafası kullanarak tankın köşesindeki yükseltici borular yoluyla yukarı doğru zorlar. Filtreleme, büyük parçacıkları ve çakılın içinde ve altındaki zararlı amonyak ve nitritleri uzaklaştıran bakteriler tarafından yapılır. Yükselticilerin tepesine takılan Aktif Karbon filtresi eklentisi ile ağır metalleri ve ilaçları suyun üstünden kaldırır.

Avantajları:

1-) Su, havayı yükselticiye kadar çeken hava taşı vasıtasıyla veya sadece güç kafaları durumunda yüzeyin bozulmasıyla havalandırılır.
2-) Tankın tamamındaki su sıcaklığını alttan soğuk su çekerek ve üstten iterek basitçe ayarlar. Isıtıcı, yükseltici borunun yanına yerleştirildiğinde su daha eşit sıcaklıklara geri döndürülerek hemen ısıtılır.
3-) Ayarlanabilir. Başka bir yükselme borusunun eklenmesiyle filtre, fazla yüklenilmiş tanklar için çok yararlı olan daha büyük bir biyolojik yük taşıyabilir. Çoğu tepsiye, gerekirse daha fazla yükseltici eklemek için yedek yükseltici soketler takılabilir.
 4-) Az bakım gerektiren bir sistemdir. Eğer denemek isterseniz oldukça etkili olduğunu göreceksiniz. Kısa süreli bakım periyotları gerektirmez ve endişe duymadan haftalarca kullanılabilir.
 5-) Küçük balıklarla kullanmak güvenlidir. Yükseltici boru su seviyesinin üstünde olduğu sürece bu filtre küçük dostlarınız için çok güvenlidir.
 6-) Bitkili tanklarda kullanılabilir. Bitkiler, iyice tutunabilmek için çakıllardan ve tepsideki yuvalardan geçebilir.
 7-) Maliyeti çok az. Bu filtre tepsileri, tüm filtrasyon sistemlerinin en ucuz alternatifidir.

Dezavantajları:

1-) Temizleme:Düzenli olarak temizlenmesi gerekir. (İlgilenenler için temizliği de bir başka konuda anlatılabilir)

2-) Hava motoru: Bu filtrenin etkili bir şekilde çalışması için yeterince güçlü bir hava pompasına ihtiyacınız var. Kaliteli bir hava motoru almalısınız pompa durduğu anda filtrasyon biter.

3-) Yüzey: Kullanabileceğiniz alt tabaka türü sınırlıdır. Çakıl, bu filtre için etkili tek substrat türüdür. Kum kullanmak isterseniz, bu filtreyi kullanmayın!

4-) Verimlilik: Filtre düzenli olarak temizlenmezse daha az etkili olur. Düzenli olarak derken diğer filtre türlerinden çok daha az (altı ayda bir) olmak üzere.

5-) Filtrenin kendisi sessizdir ancak bazen hava pompası gürültülü olabilir. Kabarcıkların sesi her zaman yüzeyde patlayacaktır ve bu can sıkıcı olabilir. Hava motorunun dikkatli seçilmesi çok önemlidir.

C-) İç Filtreler:

Bugün kullanılan en yaygın sistem olan bu filtreler, en küçükten orta büyüklüğe kadar olan tanklara uygun boyut ve şekillerde üretilmektedir. Deponun yanına veya arkasına asılırlar ve şebeke elektriğine bağlanırlar. Filtre, suyu filtre ortamından çeken ve tanka geri iten bir pervaneden geçer.

Avantajları:

1-) Kullanılabilirlik: Farklı tank hacimleri için çeşitleri vardır.
2-) Kolay kurulum: Saniyeler içinde tanka takılabilirler.
3-) Temizleme: Filtreleri tankın içindeki bir yüzey üzerine kolayca takabilirsiniz, bu nedenle kullanımı ve temizleme işlemi kolaydır. Parçaları rahatlıkla sökülüp takılabilir. Sünger, dolgu veya kristaller veya bunların herhangi bir kombinasyonu içerebilirler. Dolgu pedleri veya sünger kullandıysanız sadece bunları durulayın ve gerektiğinde değiştirin, eğer tıkanıklıklar içeriyorsa birkaç kez durulanabilir, ancak çoğunlukla her seferinde değiştirilmesi gerekir. Seramikler (veya benzer parçalar) yaklaşık 4 haftaya kadar kullanılabilir,  sonra değiştirilmesi gerekiyor.
4-) Gürültü: Bu filtrelerin çoğu sessiz çalışır.

Dezavantajları:

1-) Görünüş: Filtrenizin fiziksel boyutunu gizlemeniz sorun olabilir. Tankın içine konulacağı için yer kaplar ve küçük bir tankta bu gerçek bir sıkıntı olabilir. Filtreyi bitki arkasında saklamaya çalışırken dikkatli olmalısınız, su akımı için açık genişlik gerekir yoksa faydalı olmaz.2-) Temizleme: Bu filtreler düzenli olarak temizlenmelidir. Yüksek yoğunluklu tanklarda çok hızlı bir şekilde tıkanırlar ve çok çabuk etkisiz hale gelirler.3-) Maliyet: Başta satın almak pahalı olabilir, özellikle büyük olanlar pahalıdır. Bakım masrafı yüksek olabilir. Filtrede kullanılan parçanın türüne bağlı olarak, sürekli filtre malzemesi değiştirmek pahalı olabilir.4-) Su Akıntıları: Akıntı sorun oluşturabilir. Bazı balıklar güçlü akımları sevmez ve bu balıkları bu tip filtrelere sahip tanklarda yaşatmak zordur. Öte yandan, bazı balıklar da bu akıntıya bayılacaktır! Aynı zamanda, küçük balıkları ve yavruları yakalayabilen ve hatta öldürebilecek miktarda güçlü bir akım oluşturabilirler.

D-) Dış Filtreler:

Dış filtre kullanımı günümüzde artık oldukça yaygın. Çok farklı model olmasına rağmen hepsi aynı prensipte çalışır. Tankın arkasına asılanan veya klipslenen iki boru su tankının herhangi bir yerinde bulunabilen filtreye girer. Biri akvaryumdaki suyu filtrelemek için dış filtreye getirir diğeri de filtrelenen suyu tekrar akvaryuma geri pompalar. Genellikle tankın altındaki bir dolap içine kurulur. Bu filtre türü, akvariste bağlı olarak çok sayıda farklı malzeme içerir. İhtiyaca göre kullanılan malzeme türü arttırılıp azaltılabilir, değiştirilebilir. Bir çok filtrede su girişi yukarıdandır ancak bazı tiplerde özellikle eski sistemlerde su girişi alltan olabilir. Kullanıcıya önerilen filte gücü ana tankınızın, saatte bir su hacminin on katını dolaştırmaya yetecek kadar büyük olması gerekir, yani 100 litrelik tankınız için satte 1000 litrelik su pompalayan bir filtre gereklidir.

Avantajları:

1-) Güç: Bu filtreler çok güçlüdürler ve orta ve büyük tanklardaki yüksek talepleri karşılayabilecek miktarda su taşımaktadırlar. Bazıları ayarlanabilir, böylece kullandığı gücü kontrol edersiniz.
2-) Verimlilik: Dipte yaşayan balıklarınız için çok verimlidir çünkü büyük miktarlarda suyu çok hızlı temizliyorlar. Bu filtrelerin takıldığı çoğu tankta su her zaman berraktır. 

3-) Görünürlük: Tanka giren iki borunun gizlenmesi kolaydır.
4-) Filtrasyon sepetleri biyolojik ve kimyasal filtreleme için oldukça etkilidir. Bu üniteler her iki ucundan da güçlü bir akım oluşturur.Akvaryuma giren su üzerinden veya su seviyesinden verilmesi iyi bir dalgalanma oluşturarak oksijen ihtiyacını da karşılayacaktır. Çok güçlü sistemler veya tankınızın hacmine fazla gelen filtreler suda fazla akıntı yaratıp balıklarınızı rahatsız edebilir.

Dezavantajları:

1-) Temizlik: Diğerleriyle kıyaslandığında temizlenmesi zordur.Tank su seviyesinin altına kurulduğunda, valfler düzgün şekilde kapatılmazsa su taşması problemleriyle karşılaşabilirsiniz. Çok fazla filtre kullandıkları için tıkanma problemi görülmez. Ancak filtrelerin aşırı dolması (yosun, bakteri, bitki artıkları,dışkılar, küçük salyangozlar vb) durumunda etkisi azalacak ve su devirdaimi çok azalacaktır. Bu gibi durumlarda balıklarınızın sağlığı için filtrenizi temizlemelisiniz. Bazı akvaristler 1 ayda, bazıları 2 ayda bazıları 6 ayda temizlik önermektedirler. Benim şahsi kanaatim 2 ayda bir temizlenmesi uygun olur. Ayda bir değişim bakteri kültürünüzü olumsuz etkilerken 3 aydan sonrasında ise filtre gücünü kaybedecektir. Akvaryuma su veren hortumu kontrol ettiğinizde su akışının azalmış olduğunu görürseniz bu süreleri beklemeniz tehlikeli olacaktır. 

2-) Maliyet: Diğer filtre sistemleriyle kıyaslandığında oldukça pahalıdırlar ve satın aldığınız türe bağlı olarak bakım masrafları da yüksek olabilir. Önerim, ihtiyaç duyacağınızdan biraz daha güçlü bir filtre sistemi seçmeniz.
3-)Gürültü:Eski sistemler biraz gürültülü olsa da günümüzde üretilen dış filtrelerin oldukça sessiz olduğunu söyliyebiliriz.

E-) Sump Filtreler:

Her ne kadar en pahalı filtre türü olmasa da sumpları en sonuna koydum, çünkü bu filtreler farklı türde uyarlanabilir ve kurmak için çok fazla beceri ve sabra ihtiyaç duyulur.Maliyeti tamamen içinde ne kullandığınıza bağlı.
Karter akvaryum filtresi, çeşitli kullanımlar için bölmelere bölünmüş, genellikle 90-135 litre civarında bir tanktır. Bir karter bireysel ihtiyaçlara göre tamamen adapte edilebilir ve bunun için en ideali şudur diyebileceğim bir tavsiye yok. Örnekler basit, çok aşamalı filtreden iç ısıtıcılara, canlı bitkilerden biyolojik katkı maddelerine kadar çeşitlilik gösterebilir, liste neredeyse sınırsızdır. Esas olarak daha büyük tanklara monte edildiğinden, planlama, lokasyon, bina ve kullanım amaçlarına dikkat edilmelidir. Çoğu sump tamamen bireysel yapılan sistemlerdir ve genellikle sadece deneyimli akvaryumcular tarafından denenir. Bu tür filtrelere gerçekten ihtiyacınız yoksa uzak durun!

Bu yazdıklarım dışında farklı filtre çeşitleri de olabilir. Yaygın olanları anlatmaya çalıştım. İhiyacınıza göre saydığım bütün filtreler işinize yarayacaktır.

Not: Kendim ana tankta dış filtre yavru tankımda hava motoruyla çalışan sünger filtre kullanıyorum. 

Zamanım olduğunda bir sonraki konu olarak filtre malzemelerini yazmayı düşünüyorum.

Makaleler, yabancı kaynaklardan çeviri ve deneyimlerini içerir...