Akvaryumda Kurak ve Yağışlı Mevsimler

Birçok popüler akvaryum balığı, kurak ve yağışlı mevsimlerin yaşandığı bölgelerden getirilir. Belli türlerin sadece, yavruları için ideal şartları oluşturacak ve onların yaşama şanslarını artıracak olan yağışlı mevsimin başlangıcında yumurtlamaları yaygındır. Bu türleri akvaryumda üretmeye çalışıp başarılı olamadıysanız, aşağıda yer alan faktörlere bir göz atmalısınız. Birçok durumda, üretim için aşağıdaki tetikleyicilerin hepsini kullanmanıza gerek kalmayacak, bunlardan birkaç tanesi yeterli gelecektir. Her şeyden önce, bunların hangisini uygulamanız, hangilerinden kaçınmanız gerektiğini sağlıklı şekilde anlayabilmeniz için, üretmeyi düşündüğünüz türün doğal yaşam alanı hakkında araştırma yapmanız önemlidir.

Yemi artırmak ve/veya çeşitlendirmek

Yağışlı mevsimin başlangıcında yumurtlayan tek canlı balık değildir. Su, çeşitli canlıların yavruları (myriad) ve hatta diğer balıkların yumurtaları ve yavruları ile doludur; balıklar için yem kaynakları fazlasıyla artar. Kurak mevsim boyunca ise balıkların sadece çürüyen bitkileri, organik doku parçalarını ve sivrisinek larvalarını yemeleri ve açlık çekmeleri yaygındır. Yağışlı mevsimin başlamasıyla birlikte sucul canlılar çabucak üremeye başlar; kara canlıları da (örn. böcekler) suyun üzerine düşer veya suya yumurtalarını bırakırlar. Ağaçlar ve çiçekler de yeniden canlanır ve su yüzeyi polenlerle kaplanır. Yani yem kaynaklarının artması veya çeşitlenmesi sadece hepçil ve etçil türler için değil, aynı zamanda otçul türler için de geçerli olur.

Akvaryumdaki balıklarınız sağlıklı durumdalar ise, on gün boyunca kurak mevsimi taklit edecek şekilde onları aç bırakın ve sadece besin değeri düşük yemlerden az miktarlarda verin. Doğada kurak mevsimin sonuna doğru birçok balık türü yüzen iskelet görünümündedir. Yağışlı mevsimi taklit etmeye başlarken de çeşitli yemlerden fazla miktarlarda vermeye başlayın. Örneğin birçok Güney Amerika türü, su sivrisinek larvalarıyla dolu olduğunda yumurtlar.

Ayrıca yağışlı mevsimde sudaki plankton miktarı da çoğunlukla artar. Bu durum bazı türlerin erişkin bireylerine, yavrularının beslenmesi açısından uygun ortamın oluştuğunu düşündürterek üremeyi tetikleyici bir etki yapar. Akvaryumda ise plankton seviyesini artırmak güç bir durum olsa da benzer etkiyi yaratmak açısından suya infusoria ekleyebilirsiniz.

Su derinliğini artırmak

Dünyanın birçok bölgesinde temel su kaynakları bile kurak mevsimde sığ hâle gelir; çoğu balık türü yağışlı mevsimde su tekrar belli bir derinliğe ulaştığında üremeye başlar. Balık dipçil bir tür olsa ve hayatının tamamını dipte geçirse bile su derinliğindeki değişimi farkeder, zira derinlik arttığında dipteki su basıncı da artar. Akvaryumda kurak dönemi taklit ederken su seviyesini dörtte bire kadar düşürebilir, yağışlı döneme geçerken de birkaç gün içinde akvaryumu tamamen doldurabilirsiniz.
 

Çözünmüş madde miktarını azaltmak

Kurak mevsimde sular azaldığında, suda yüksek konsantrasyonda tuz, organik artık, humik madde vb. bulunur. Yağmurlar yağmaya başladığında ise bu konsantrasyonlar oldukça azalır ve bu durum balıkların üremesini tetikler; akvaryumda da büyük ölçekte su değişimi yapmak aynı etkiyi yaratacaktır. Yağmur suyu, sertliği olmayan ve çoğunlukla hafif asidik bir sudur, dolayısıyla yoğun yağmurlar doğada suların sertliğini ve pH seviyesini aniden düşürür. Akvaryumda kurak mevsimi taklit ederken su değişimlerini azaltmak ve torf vb. humik maddeler eklemek gerekir. Tuz içerikli gübreler de yararlı olabilir, ancak bu tür maddelerin aşırı kullanımından kaçınmak gerekir. Yağışlı mevsimi taklit etmeye başladığınız zaman da ters ozmoz su veya yağmur suyu gibi yumuşak ve hafif asidik veya nötr su kullanabilirsiniz.

Su sıcaklığını azaltmak

Bulutlu gökyüzü ve serin yağmur suyu su sıcaklığının aniden düşmesine neden olur. Yüksek bölgelerde yaşayan türlerden besliyorsanız, 10 derecelik bir fark yaratmanız gerekebilir. Ova türleri içinse değişim birkaç dereceden fazla olmamalıdır. Akvaryumda kurak dönemi taklit ederken sıcaklığı epey yüksek tutabilir, yağışlı dönem başlangıcında da düşürebilirsiniz.

Ancak unutulmaması gereken konu, sıcaklıkta ani ve fazla bir değişimin yapılmaması gerektiğidir. Bazı türler yağmurlu mevsimde yumurtlamak için sel basmış alanlardaki sığ suları tercih eder, dolayısıyla yüksek sıcaklıklara ihtiyaç duyar. Sıcaklıkta yapılacak değişimlerin beslenen tür için her zaman uygun sıcaklık aralığı dâhilinde olması önemlidir.

Akıntıyı artırmak

Akarsular yeniden suyla dolmaya başladığında, akıntı hızla artar ve balıklar akıntıda sürüklenmemek için daha aktif olur. Bazı türler akarsuların üst kısımlarına çıkmak ve daha sakin üreme alanları bulmak konusunda kendilerini geliştirmişlerdir. Bazı türlerse yumurtalarını dökmek için akıntının oldukça güçlü olduğu yerleri tercih eder ki bu türler akvaryumda çoğunlukla filtrenin çıkış yerinin önüne yumurtlayacaktır.

Akvaryumda, yüksek akıntıyı bir kafa motoru kullanarak yaratabilirsiniz. Eğer üremek için sakin yerlere ihtiyaç duyan türlerden besliyorsanız, akıntıyı azaltmak durumundasınız.
 

Oksijen seviyesini artırmak

Su yüzeyine çarpan yağmur damlaları, çalkantı yaratır ve gaz değişimi gerçekleşir; sudaki oksijen oranı artarken karbondioksit oranı azalır. Yukarılardan akıp gelen sular da oksijen seviyesinin artmasına katkı sağlar. Oksijen seviyesindeki bu artış, birçok türün yumurtalarının ve yavrularının yaşayabilmesi açısından gereklidir; erişkin balıklar suda belli oranda oksijen artışını fark ettiklerinde yumurtlar. Akvaryumda hava taşı veya iç filtre kullanmak, oksijen seviyesini arttıracaktır. Ayrıca filtrenin çıkış borusunu suyun üstüne çıkarıp suyu akıtmak da bir nevi yağmur etkisi yaratacaktır.

Ses

Bazı türler için yağmur sesi ve gök gürültüsü, yumurtlamak için doğru zamanın geldiğini düşündürtmek açısından belli etkiler yapar. Akvaryumda uğraşıp üretemediğiniz bir tür varsa, yağmur sesi veya gök gürültüsü kullanmayı denemenizde ne sakınca olabilir ki? Örneğin suyu akvaryuma delikli bir aparat kullanarak akıtacağınız bir sistem yapabilirsiniz. Ayrıca yağmur veya fırtına sesini bir teybe kaydedip akvaryumun bulunduğu odada bu sesi yayınlayabilirsiniz.

Biyolojik saat

Bazı balık türlerinin çok güçlü bir biyolojik saati vardır ve yılın sadece belli bir döneminde ürerler. Bu davranış özellikle doğada üredikten sonra yakalanmış vahşi bireyler için geçerlidir. Akvaryumda üretilmiş bireyleri ve yağışlı dönemi hiç görmeden yakalanmış yavruları ise üretmek çok daha kolay olur. Eğer balığınız yumurtlamazsa, doğal yaşam alanında yağışlı mevsimi ne zaman yaşadığını öğrenip akvaryumda kurak ve yağışlı mevsimleri buna uygun şekilde taklit etmeye çalışmalısınız. Eğer balığın geniş bir doğal yaşam alanı varsa, hangi bölgeden getirildiğini öğrenip şartları buna göre ayarlamanız önemlidir.

Biyolojik saati düzenlemek

Bazı durumlarda, balığın biyolojik saati güneşle ilintilidir. Bunun anlamı, akvaryumda ışığın miktarını değiştirerek balıkların biyolojik saatlerini ayarlayabilme imkânınızın olduğudur. Doğal yaşam alanı ekvatordan ne kadar uzakta ise, balık daha kısa kış ve daha uzun yaz günleri geçirir. Ekvator civarında ise yılın her zamanı gece gündüz süreleri arasındaki fark fazla değildir; ancak ekvatorda bile güneş ışığının gelişiyle ilgili değişimler olur ki yağışlı mevsimde bulutlar ve yoğun yağmurlar ışığın geçişini hayli azaltır. Bulutlu bir günde gün doğumu daha geç, gün batımı daha erken olur. Akvaryumda ışığı ayarlamanın en kolay yolu bir zamanlayıcı takmaktır. Ayrıca ışığın gücü de azaltılabilir veya artırılabilir. Bazı durumlarda akvaryumun direkt güneş ışığına maruz kalması sağlanıp ışıkları tamamen kapatmak da bir yöntem olabilir (Ancak bu durumda güneş ışığının alg oluşumuna neden olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır).

Konu ışık olunca, bazı türlerin tamamen karanlık bir ortamda yumurtlamayı tercih ettikleri unutulmamalıdır. Zira bu türler doğada bitki örtüsünün ve yüzey bitkilerinin gölgelediği ve / veya humik maddeler nedeniyle çay rengini almış sularda yaşar.

Basınçtaki değişimler

Kurak mevsim, basıncın yüksek olduğu uzun bir dönemdir ve yağışlı mevsimin başlamasıyla birlikte barometrik basınç oldukça düşer. Bir akvarist için hava basıncını değiştirmek elbette ki mümkün değildir, ama yıl içinde basıncı takip edip akvaryumda yağışlı mevsimi taklit etmeye basıncın düştüğü dönemde başlamak akıllıca bir iş olacaktır.

Yumurtlama yerleri ve yeni saklanma alanları

Kurak mevsimde sular çekildikçe nehirlerin ve göllerin sadece orta bölümlerinde su kalır; sular geri geldiğinde ise ağaç dalları, devrilmiş ağaç kütüleri ve benzeri yerlerde balıklar için uygun üreme alanları oluşur. Bazı bölgelerde ise balıklar sel basmış alanlara girerek buralara yumurtlar. Akvaryumda ise üretimi tetiklemek için yeniden dekorasyon yapabilir ve akvaryuma testi, kütük, kabuk, bitki, yumurta bezi gibi balıkların yumurtlamalarını sağlayacak yeni objeler yerleştirebilirsiniz. Yapacağınız değişiklik beslediğiniz türün üreme davranışına uygun olmalıdır.

Hormonlar

Doğada bir balık türünün salgıladığı hormonlar diğer bir balık türünün üremesini tetikleyici etki yapabilir. Örneğin büyük bir balık için küçük balıkların üredikleri ortam, yavrularına yeterli besin kaynağının bulunduğunu ve üremesi gerektiğini düşündürtebilir. Üretmeye çalıştığınız türün bulunduğu akvaryuma kolay üreyen türleri koyarak, bunların salgıladığı hormonların etkisinden yararlanabilirsiniz. Bazen üretimin olduğu bir akvaryumdan su alıp diğer akvaryuma eklemek bile başarı sağlamaya yetecektir.


Çevirmen: Anıl Altın
Kaynak: aquaticcommunity.com